آشنایی با ساز نقاره - مهسان بلاگ

خبرنگاران | سرویس فرهنگ و هنر - ساز های کوبه ای انواع مختلفی دارند، برخی از آن ها دوطرفه هستند یعنی هر دو طرف ساز پوست کشیده شده و به هر دو طرف ضربه زده می شود و برخی از آن ها یک طرفه هستند. گروهی از ساز های کوبه ای با دست نواخته شده و گروهی دیگر از طریق چوب یا مضراب نواخته می شوند. ساز نقاره یا ناقاره یک ساز کوبه ای یک طرفه است که با چوب یا مضراب نواخته می شود. در ادامه بیشتر با این ساز آشنا می شویم.

ساز نقاره از گذشته تا امروز

در زمان های قدیم هم در زمان جنگ و هم در زمان جشن و شادی و صلح، برای اعلام حضور از ساز استفاده می کردند. یکی از ساز های مورد استفاده در این موارد ساز نقاره بوده است. مثلا در هنگام جنگ ساز را بر روی شتر سوار می کردند و یک نقاره چی سوار بر شتر آن را می نواخت. در زمان های جشن و شادی و یا در مهمانی ها ساز را بر گردن آویزان می کردند یا در جای معینی قرار می دادند و نقاره چی آن را می نواخت.

در ایام قدیم در کنار ساز نقاره از شیپور یا بوق هم استفاده می کردند و نواختن نقاره و سازهای دیگر نشان دهنده احضار شخصی یا مرخص کردن وی بود. از این ساز بیشتر در دربار شاهان و حکام استفاده می شده است.

نواختن طبل و ناقاره در ایران از زمان قاجار رواج داشت. در بیشتر شهرهای مهم مثل تبریز یا اصفهان نقاره خانه هایی بود که اوقات شرعی و وقایع مهم را به گوش مردم شهر می رساندند. امروز تنها رفتن به مشهد و شنیدن صدای نقاره خانه حرم امام رضا (ع) این خاطره تاریخی را زنده می نماید.

آشنایی با ساز نقاره

نقاره یک ساز کوبه ای یک طرفه است که با چوب یا مضراب نواخته می شود. نقاره به صورت دوتایی و کنار هم است که معمولا یکی کوچکتر از دیگری است، مانند تصویر زیر. به طوری که نقاره عظیمتر صدای بم تر و نقاره کوچکتر صدای زیر تری دارد. جنس کاسه های آن از مس یا سفال است و جنس پوستی که روی آن می کشند از پوست گاو یا گوسفند است. نقاره در شهر ها و نواحی مختلفی وجود دارد که دارای تفاوت های جزئی در ابعاد و اندازه و گا ها جنس با یکدیگرهستند. در ادامه با انواع نقاره آشنا می شویم.

انواع نقاره در شهرهای مختلف

نقاره مازندران

نام دیگرش دسرکوتن است. جنس بدنه اش از سفال و پوستش پوست گاو است؛ آن را پوست صدای یک طرفه مضاعف معرفی می نمایند؛ و از مهم ترین پوست صدا های مناطق مرکزی مازندران است. در این مناطق نقاره همراه با سرنا نواخته می شود. هنگام نواختن، ساز را یا زیر بغل یا روی زمین می گذارند و یا از گردن آویزان می نمایند و با دو تکه چوب روی آن ضربه می زنند.

در این منطقه از نقاره بیشتر در مراسم شادی و عروسی استفاده می نمایند. در قدیم هم در نقاره خانه استفاده می کردند و در مراسم کشتی مازندرانی همراه با سرنا نواخته می شد.

نقاره گیلکی

نقاره شمال یا گیلکی هم از دو کاسه کوچک و عظیم تشکیل شده که با مضراب یا گا ها با دست نواخته می شود.

نقاره سنندج

نقاره سنندج کمی عظیمتر از نوع شمالی آن است. در برخی از مواقع این ساز را به اسب می بندند و نوازنده همانطور که بر اسب سوار است، ساز نیز می نوازد.

نقاره قشقایی

ساز کوبه ای و یک طرفه ای است بسیار شبیه دوسرکوتن مازندرانی ها با اندازه ای عظیم تر. کاسه اش از فلز مس ساخته و با دو قطعه چوب نواخته می شود و حجم صدای آن خیلی بالاست. این ساز همراهی نماینده کرنا نوازان قشقایی است و در مناطق قشقایی نشین استان فارس و منطقه بویراحمد در همسایگی فارس نواخته می شود.

نقاره کرمان

در استان کرمان هم دو نوع نقاره وجود دارد. یک نقاره از جنس سفال که در امیرآباد شول رایج است و دیگری نقاره از جنس فلز که در مناطقی مثل بابک و شهداد کاربرد دارد. در اصطلاح محلی کرمان به نقاره عظیم ناقاره و به نقاره کوچک زیل هم می گویند.

نقاره فارس

مثل دیگر نقاره های قبلی جفتی است ولی در ابعاد و اندازه با هم متفاوت اند. شکل نقاره فارس مثل خمره ای فشرده است.

نقاره های نقاره خانه مشهد

این نوع نقاره تکی است و جنس بدنه آن از مس و جنس پوست آن از پوست گاو یا گوساله است. نقاره های این نقاره خانه چهار نوع هستند:

• نقاره سرچاشنی یا چاشنی: کوچکترین نقاره که شبیه کاسه است و از شروع تا پایان نقاره کوبی نواخته می شود و دیگر نقاره ها از آن پیروی می نمایند.
• گورگه: نقاره عظیمی است که صدای بم و پرتری از سایر نقاره ها دارد و شبیه نیمه تخم مرغ است.
• تخم مرغی: این نقاره نیز شبیه نیمه تخم مرغ است.
• طبل ساده: از نقاره گورگه و تخم مرغی کوچکتر است و شکل آن نیز مانند نیمه تخم مرغ است.

براساس اسناد رسمی و تاریخی موجود، تاریخچه نقاره زنی در حرم امام رضا به 417 سال پیش باز می شود و از دوره قاجاریه بر جای مانده است.

و اما نقاره خانه!

به محلی که نقاره در آن نواخته شود نقاره خانه می گویند. به نقاره خانه نوبت خانه یا کوس خانه هم می گفتند و به نوازنده های نقاره نوبت نواز و نوبت زن می گویند. نواختن نقاره در نقاره خانه زمان های مشخصی دارد، مثلا در برخی نقاره خانه ها صبح و عصر در برخی هنگام اذان یا طلوع خورشید و... ساز نقاره نواخته می شود. نقاره خانه در برخی امامزاده ها و حرم ها نیز وجود دارد. مثل نقاره خانه مشهد و مراسم نقاره زنی حرم امام رضا که آیینی قدیمی است و با ساز کرنا همراه است.

مجله کامپیوتر: از کامپیوتر و IT کلی مقاله و ترفند جالب اینجا داریم

مجله سرگرمی: مجله سرگرمی و گردشگری

پریها: مجله خبری، موفقیت، تفریحی، فناوری و گردشگری